Zadbaj o próchnicę

Próchnica, inaczej humus glebowy jest bezpostaciowym tworem, powstającym z rozkładu resztek roślinnych i zwierzęcych.

Jest substancją organiczną (SO) i stanowi 70-80% substancji organicznej gleby, dlatego też przyjmuje się, że SO i próchnica są synonimami. Szerszym określeniem jest materia organiczna (MO), która obejmuje nawozy organiczne, resztki pożniwne i zwierzęce oraz produkty działalności życiowej mikroorganizmów. Budowa chemiczna próchnicy nie jest do końca poznana, ze względu na jej anatomię. Podstawową strukturę tworzą kwasy fulwolowe, huminowe oraz huminy, zwane związkami próchnicowymi. Jakość próchnicy określa się jako stosunek zawartości węgla kwasów huminowych do węgla kwasów fulwolowych, większe wartości tego stosunku, mówią nam, że gleba jest żyźniejsza. W skład chemiczny wchodzi w przybliżeniu 60% C, 30% O₂, 6% N, 1,2% P, 0,9% S oraz pozostałe mikroelementy. Zawartość węgla w glebie jest dwa razy większa niż w atmosferze, dlatego temat próchnicy jest także ważny z punktu widzenia ekologii (ograniczenie koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze). Zawartość humusu w glebie jest niezbędna ze względu na jego właściwości:

• Zdolność gromadzenia wody w ilości kilkukrotnie przekraczającej jej masę, próchnica gromadzi także części mineralne,
• Próchnica stanowi lepiszcze strukturotwórcze dla fazy stałej gleby,
• Zatrzymuje na swojej powierzchni związki toksyczne, aż do momentu rozkładu przez mikroorganizmy,
• Ma ciemne zabarwienie, przez co lepiej absorbuje promienie cieplne i przyspiesza nagrzewanie się gleby,
• Wpływa na regulację i stabilizację pH gleby,
• Materia organiczna i próchnica są źródłem węgla dla organizmów glebowych,
• Magazynuje wszystkie składniki pokarmowe,
• Kontroluje szybkość procesów wietrzenia skał macierzystych,
• Poprawia warunki wzrostu korzeni.

Podstawowym i długoterminowym celem każdego użytkownika gleb uprawnych jest zadbanie o obecność próchnicy w podłożu. Działania zwiększające jej zawartość to w głównej mierze działalność mikrobiologiczna, ale można zadbać o jej obecność, poprzez odpowiednie zmianowanie roślin, zagospodarowanie plonu ubocznego (słomy), stosowanie nawozów organicznych i zabieg wapnowania. Proces tworzenia się próchnicy nazywamy humifikacją, w wyniku którego tworzą się nowe zapasy. Każde działanie skutkujące przemianom w humus oddala nas od strat produkcyjnych i ekonomicznych, pogorszenia się jakości plonów oraz od degradacji gleb.

Opracowanie: Agata Żmuda

Na podstawie:

Grzebisz W. 2008. Podstawy nawożenia. Nawożenie Roślin Uprawnych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. cz. I. 326-335.

Pałosz T., 2009. Rolnicze i środowiskowe znaczenie próchnicy glebowej i metodyka jej bilansu. Środowiskowo-Pomorskie Towarzystwo Naukowe Ochrony Środowiska. 11: 330-338.