Ekoschematy, czyli nowa forma płatności w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, obowiązują już od 1 stycznia 2023 roku. Choć może się wydawać, że to koniec dopłat z Unii Europejskiej, zmienia się jedynie ich system, a ekoschematy w rolnictwie to wskazówka do transformacji ekologicznej rolnictwa. Co trzeba wiedzieć o nowym systemie dopłat dla rolników? Odpowiadamy!  

Jeżeli od lektury naszego artykułu wolisz, aby ktoś opowiedział Ci o ekoschematach, zapraszamy już 9 lutego o godz. 18:00 na darmowe szkolenie online prowadzone przez Marka Krzysztoforskiego – eksperta w obszarze ekoschematów. W trakcie webinaru dowiesz się m. in.:

• Czy ekoschematy są obowiązkowe dla rolnika?
• Ile można zyskać dzięki Ekoschematom?
• Jakie kryteria należy spełnić, żeby skorzystać z dopłat bezpośrednich w 2023 roku?
• Które Ekoschematy można łączyć?

Zapisz się już dziś: https://ekoschematy.gr8.com/ 

6 najważniejszych pytań o Ekoschematy

Wspólna Polityka Rolna (WPR) na lata 2023–2027 wprowadza pojęcie ekoschematów, przebudowując znany nam wcześniej system płatności. W ich ramach rolnikowi przysługuje wsparcie finansowe powiązane z działaniami podejmowanymi przez niego na rzecz środowiska, klimatu oraz dobrostanu zwierząt. 

Ekoschematy to zestaw praktyk do wdrożenia– uporządkowanych w kilka schematów postępowania w gospodarstwie i są elementem dopłat bezpośrednich. Są one częścią większego systemu płatności bezpośrednich, na które w latach 2023-2027 przeznaczono 17,33 mld euro. To aż 25% koperty finansowej płatności bezpośrednich.

Najwięcej zainteresowania budzą jednak ekoschematy, na których rolnik może dużo zyskać. Pojawia się wiele pytań: od kiedy obowiązują ekoschematy? Ile ich jest i jak można je łączyć? Od ilu hekatów można z nich korzystać? Jak będą weryfikowane praktyki w ramach ekoschematów? Nie zostało przyjęte jeszcze rozporządzenie wykonawcze, które opisałoby wszystkie szczegóły wdrażania ekoschematów, jednak na podstawowe pytania odpowiadamy już dziś. 

1. Ile jest ekoschematów?

Ekoschematów jest sześć i są to:

1. Obszary z roślinami miododajnymi
2. Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin
3. Biologiczna ochrona upraw
4. Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych
5. Dobrostan zwierząt
6. Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi.
   W ramach tego schematu przewidzianych jest aż 8 różnych praktyk:

• • Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt
  • Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe
  • Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem
  • Zróżnicowana struktura upraw
  • Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji
  • Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo
  • Uproszczone systemy uprawy
  • Wymieszanie słomy z glebą

2. Czy ekoschematy są obowiązkowe?

Ekoschematy stanowią działanie dobrowolne dla rolników. Obowiązkowe jest wprowadzanie zasad określonych przez nową warunkowość – silniejszą i bardziej restrykcyjną, która jest warunkiem otrzymania jakichkolwiek dopłat bezpośrednich. O warunkowości tej niebawem przygotujemy osobny wpis, który pomoże Ci skorzystać z dopłat dla rolnika w 2023 roku.

3. Czy ekoschematy można łączyć? 

Zastanawiasz się, które ekoschematy można łączyć? Nie wszystkie połączenia ekoschematów są uznawane, ale niektóre z nich można łączyć na jednej działce. Przykładowo: biologiczną uprawę roślin można połączyć m. in. z międzyplonami ozimymi / wsiewkami śródplonowymi, zróżnicowaną strukturą upraw oraz uproszczonymi systemami uprawy, ale już nie z retencjonowaniem wody na TUZ. 

Jak można łączyć ekoschematy? Prezentujemy w poniższej tabeli:

4. Jakie warunki muszę spełnić w ekoschematach?

Każdy z ekoschematów posiada własne kryteria wejściowe, opiszemy je poniżej. Warto jednak pamiętać, że podstawowym warunkiem uzyskania dopłat w 2023 roku jest spełnienie warunkowości podstawowej, której poświęcimy osobny wpis.

• Obszary z roślinami miododajnymi

1. 1. 1. Rolnik w ramach tego ekoschematu musi utworzyć w swoim gospodarstwie obszar z roślinami miododajnymi, a do wysiewu musi wykorzystać mieszankę składającą się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych. 
      2. Do 31 sierpnia nie będziesz mógł na tym obszarze stosować środków ochrony roślin ani produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia).

• Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin

1. 1. By skorzystać z tego ekoschematu, musisz prowadzić produkcję roślinną zgodnie z metodykami Integrowanej Produkcji.
   2. Przez cały rok nie możesz zlikwidować żadnego posiadanego już trwałego użytku zielonego.
   3. Uzyskasz płatność za powierzchnię upraw, z których pochodzą produkty roślinne uprawiane zgodne z integrowaną produkcji roślin oraz za powierzchnię trwałych użytków zielonych odpowiadającej powierzchni tych upraw.

• Biologiczna ochrona upraw

1. 1. 1. By uzyskać w 2023 roku dopłaty w ramach ekoschematu biologiczna ochrona upraw, rolnik musi zastosować zabieg ochrony roślin z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin i użyć preparatów mikrobiologicznych. Ważne, by wykorzystanie preparatów było zgodne z instrukcją producenta widoczną na etykiecie. 
      2. Zabiegi środkami chemicznymi będą dopuszczone tylko w ostateczności, gdy usunięcie patogenów roślinnych nie będzie możliwe poprzez preparaty mikrobiologiczne.

• Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych

1. 1. By uzyskać płatność w ramach tego ekoschematu, na Twoim trwałym użytku zielonym musi wystąpić zalanie lub podtopienie (stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%). Sytuacja ta musi wystąpić między 1 maja a 30 września przez przynajmniej 12 dni – ważne: muszą być to dni następujące po sobie, bez przerwy. 
   2. Wsparcie uzyskają gospodarstwa realizujące w tym samym czasie zobowiązania w zakresie:

• wybranych wariantów pakietów przyrodniczych z zachowaniem cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk zagrożonych gatunków ptaków w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020: Pakietu 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 (poza wariantem 4.3. Murawy) lub Pakietu 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 (poza wariantem 5.3. Murawy) oraz analogicznych zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach PS WPR, lub
• interwencji Rolnictwo ekologiczne i działania Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020, lub
• interwencji Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000

• Dobrostan zwierząt

1. 1. W tym zestawie działań zwierzęta stają się najważniejszym elementem dopłat dla rolnika w 2023 roku.

W ramach tego ekoschematu obowiązuje oddzielny system punktowy. Jakie warunki trzeba spełnić? W systemie punktowym warunkiem przystąpienia do realizacji ekoschematu będzie realizacja praktyki polegającej na zapewnieniu zwierzętom zwiększonej powierzchni bytowej w budynkach o co najmniej 20%. Warunek ten nie dotyczył będzie jedynie wypasu krów mlecznych (praktyka niezależna od pozostałych praktyk).

Dodatkowe punkty możesz uzyskać za dodatkowych praktyk PROW 2014-2020 poszerszonych o dodatkowe działania. 

Więcej na temat ekoschematu Dobrostan zwierząt oraz warunków dla poszczególnych gatunków zwierząt możesz przeczytać na: https://www.gov.pl/web/rolnictwo/ekoschemat–dobrostan-zwierzat

• Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi

W ramach tego schematu przewidzianych jest aż 8 różnych praktyk:

• ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt. 
  • Obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie musi wynosić co najmniej 0,3 DJP/ha trwałego użytku zielonego i maksymalnie 2 DJP/ha trwałego użytku zielonego w okresie wegetacyjnym roślin. Dodatkowo, jeżeli wybierzesz ten ekoschemat – nie możesz w trakcie jego realizacji przeorywać TUZ.
• międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe.
  • Międzyplony w dopłatach dla rolnika w 2023 roku to instrument z dużą popularnością. W jego ramach należy utrzymywać rośliny w postaci:
    1. wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub 
    2. międzyplonów ozimych w formie mieszanek utworzonych z minimum 2 gatunków roślin w terminie do 1 października i utrzymywanych do 15 lutego następnego roku.
  • W okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszczone jest jego mulczowanie, lecz dopiero po 15 listopada. 
  • W czasie realizacji tego ekoschematu nie możesz stosować środków ochrony roślin: na międzyplonach ozimych – przez okres ich utrzymania; a w przypadku wsiewek śródplonowych – od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.
• opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem. 
• zróżnicowana struktura upraw. 
  • Ta praktyka to prowadzenie co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym:
    1. udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie przekracza 65% i udział najmniejszej uprawy, nie może być mniejszy niż 10%,
    2. co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią: uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate) oraz
    3. udział łącznie zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów nie przekracza 65%, oraz
    4. udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in.: okopowe) nie przekracza 30%.
• wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji. 
• stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych
• uproszczone systemy uprawy.
  Na gruntach ornych uprawa roślin będzie musiała być prowadzona w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip – till), przy czym: zabiegi 
  • uprawowe wykonywane są z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych;
  • po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu.
• Praktyka nie obejmuje uprawy zerowej.
• wymieszanie słomy z glebą
  • Praktyka polega na rozdrobnieniu i wymieszanie całej słomy z glebą lub jej przyoraniu po zbiorze plonu głównego na gruntach ornych.

5. Jak skorzystać z ekoschematów?

Jeżeli zastanawiasz się, od czego zacząć, by skorzystać z ekoschematów, odpowiedź jest jedna: od wyboru praktyk, które chcesz wdrożyć w 2023 roku oraz od spełnienia warunkowości podstawowej.

Doradcy nie będą w stanie Cię wesprzeć, jeżeli nie będziesz miał podstawowego planu na swoje gospodarstwo w 2023 roku. Po wybraniu ekoschemtów i działań, które podejmiesz na swoim polu, doradca pomoże Ci policzyć punkty niezbędne do uzyskania dopłat. Może również wesprzeć Cię w wypełnieniu dokumentacji. Kluczowe jest jednak, byś jeszcze przed rozmową z doradcą zdecydował, czy interesuje Cię rolnictwo węglowe i międzyplony, biologiczna ochrona roślin czy obszary z roślinami miododajnymi.

6. Jakie stawki obowiązują w ramach ekoschematów? Ile mogę na nich zyskać?

Często pojawiające się pytanie „Ile dopłat na hektar może uzyskać rolnik w 2023 roku?” jest naturalne, ale niestety odpowiedź na nie nie jest jednoznaczna. Obecnie podawane stawki w ramach ekoschematów są jedynie szacowane i mogą się zmienić. Stawki tych płatności bezpośrednich na dzień 23 stycznia prezentują się następująco:

Szukasz więcej wiedzy albo chciałbyś, żeby ktoś ekoschematy wyjaśnił Ci krok po kroku w najprostszych słowach? Zapraszamy już 9 lutego na darmowe szkolenie online – „Ekoschematy – po prostu, po ludzku! Czyli o nowym systemie dopłat bezpośrednich dla rolników, najprościej, jak się da”.

Ze szkolenia dowiesz się m. in.:

• Ile można zyskać dzięki Ekoschematom?
• Jakie kryteria należy spełnić, żeby skorzystać z dopłat bezpośrednich w 2023 roku?
• Które Ekoschematy można łączyć?

Będziesz miał też możliwość zadać ekspertowi swoje pytania o ekoschematy i nowe dopłaty dla rolników w 2023 roku.

Zapisy na szkolenie znajdziesz pod tym linkiem: https://ekoschematy.gr8.com/

Źródła:

• https://www.gov.pl/web/arimr/ekoschematy—nowe-platnosci-w-ramach-platnosci-bezposrednich-w-latach-2023-2027
• https://www.gov.pl/web/rolnictwo/platnosci-bezposrednie-oraz-platnosci-obszarowe-w-ramach-ii-filaru-od-2023-roku3
• https://agronews.com.pl/artykul/warunkowosc-chcesz-doplaty-musisz-sie-dostosowac/
• https://www.gov.pl/web/wprpo2020/skrocona-wersja-planu-strategicznego-dla-wspolnej-polityki-rolnej-na-lata-2023-2027-skrocona-wersja-11
• https://strefaagro.pl/ekoschematy-czyli-doplaty-dla-rolnikow-od-2023-roku-kowalczyk-zima-trzeba-przygotowac-sie-do-zmian-jak-bedzie-mozna-skorzystac/ar/c8-16914115
• https://www.facebook.com/PolitykaRolnaEuNowaWspolnaPolitykaRolnaInfocapPl/videos/791680845426418