Czy zastanawiałeś się kiedyś co będzie najlepsze dla Twojej gleby? Spośród węglanu wapnia, dolomitu, kredy czy tlenków zastanawiasz się które działa najszybciej, a które najdłużej? Oferta nawozów na rynku jest bogata, ale przy wyborze środka odkwaszającego warto się skupić nad formą wapna oraz opłacalnością zakupu.
Czynnikiem odkwaszającym w wapnach jest jon Ca2+. Każde z wapien posiada go w swoim składzie, a w innych postaciach. Węglan wapnia to CaCO3 i jest on naturalnie występującą skałą, tak samo jest w przypadku skał dolomiotowych, ale tu oprócz węglanu wapnia znajdziesz także węglan magnezu. Dolomit jest podwójną solą MgCO3*CaCO3 przeważnie zawiera domieszki żelaza, cynku, niklu i kobaltu, ale dopuszczony jako nawóz, który posiada atest i certyfikat jakości, zawsze posiada dodatkowe pierwiastki w śladowych ilościach. Węglany przeważnie nie są spotykane w postaci czystej. Oprócz węglanu wapnia (CaCO3), węglanu wapniowo-magnezowego (dolomit – CaMg(CO3)2) zawiera także węglan magnezu (MgCO3) oraz domieszki piasku i minerałów ilastych (np. krzemionki, tlenki glinu i tlenki żelaza). Wśród środków wapnujących znajdziemy również kredę, kreda to nic innego jak węglan wapnia, ale z młodszych złóż geologicznych, jej działanie jest szybsze i efektywniejsze od standardowego CaCO3, ponieważ kryształy są innej budowy oraz pochodzą z innych złóż. Przy wyborze kredy, zwrócić zawsze należy uwagę na odmianę. Prawdziwa kreda to typ wapna nawozowego o odmianie 06a, 07a, 08a oraz 09a, tylko te odmiany są prawdziwymi kopalinami naturalnego pochodzenia. Węglany o odmianach od 01 do 05 pochodzą z przerobu skał wapiennych [Dz. U. Nr 130, poz.1384].
W puli nawozów wapniowych znajdą się także tlenki – wapnia i magnezu. Tlenki są pozyskane z kamienia wapiennego, ale są wypalone w piecach wapienniczych wg reakcji: CaCO3 → CaO + CO2. Na drodze tego procesu pozostaje nam czyste wapno tlenkowe (analogicznie w przypadku tlenku magnezowego). Tlenek wapnia posiada własności higroskopijne. Łączy się gwałtownie z wodą tworząc wodorotlenek wapnia, przy czym wydziela się ciepło. W praktyce proces rozkładu węglanu wapnia prowadzi się w temperaturze 900–1000°C trwa on zwykle 5-9 godzin. Wypalanie kamienia prowadzi się w piecach wapiennych tzw. wapiennikach. Porównując mielone skały z wypalanymi, zastanawiające jest ile jest wapna w wapnie? Aby to określić zastosowano formułę zawartości CaO w nawozach wapniowych. W przypadku tlenków jest to dużo łatwiejsze, ponieważ zawsze się podaje zawartość CaO. Przy dolomitach i węglanach należy tą zawartość obliczyć przy użyciu wzoru:
CaCO3 na CaO stosujemy mnożnik 0,56 np. 90% CaCO3 zawiera 50% CaO (90*0,56=50,4), jeżeli jest podana ilość czystego składnika Ca, to używamy przelicznika wg wzoru: 21% Ca na CaO stosujemy mnożnik 1,39 np. 21% Ca zawiera 30% CaO (21*1,39=30).
Szybkość działania nawozów zależy od stopnia domielenia (uziarnienia) i od zawartości wapnia. Jeżeli jest frakcja pylista czyli bardzo drobna, to szybkość odkwaszenia będzie większa. Tempo jest także uzależnione od wieku kryształów, kreda pochodzi z młodszych epok geologicznych więc jej działanie jest szybsze, ponieważ łatwiej rozpuszcza się w roztworze glebowym. Ekspresowe działanie wykazują tlenki, ale tutaj jest wiele obostrzeń w stosowaniu. Ze względu swoje właściwości wiązania się z wodą (powstaje wodorotlenek wapnia) i wytwarzania ciepła, może powodować zmiany w strukturze gleby, poparzenia lub przesuszenia roślin. Zaleca się zmniejszenie dawek lub ograniczenie stosowania w glebach lekkich i bardzo lekkich. Brak ostrożności może wywołać nieodwracalne szkody.
Opracowanie: Agata Żmuda
Na podstawie:
1. Czuba R. 1986 (red.) Nawożenie. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa
2. Hołubowicz-Kliza G. 2006. Wapnowanie gleb w Polsce. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Państwowy Instytut Badawczy. Puławy
3. Fotyma M. (red.) 2006. Nawozy i nawożenie. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Państwowy Instytut Badawczy. Puławy
