Temat wapnowania jest jednym z gorętszych wątków każdego lata, mimo tego, że nadal spora część producentów rolnych nawozy wapniowe bierze pod uwagę, gdy już naprawdę musi lub gdy finanse pozwalają na ich użycie. Tymczasem taka polityka służy podwójnej utracie gotówki: raz w postaci ogólnie słabszego plonu a dwa w ograniczonej przyswajalności innych, droższych nawozów. Warto zrozumieć o co chodzi w wapnowaniu, aby mądrze decydować co i w jakiej kolejności zastosować. Poniżej schemat zależności pomiędzy odczynem gleby a przyswajalnością składników mineralnych.
Zakwaszenie gleb to naturalny proces uwalniania się jonów wodorowych poprzez zjawiska, które zachodzą w glebie. Należy do nich mineralizacja materii organicznej oraz wymywanie kationów zasadowych. Do zakwaszenia podłoża przyczynia się także działalność człowieka – emisja dwutlenku siarki, nawożenie mineralne, intensywne uprawy rolne oraz po prostu brak wapnowania. Odczyn gleby zależy od stosunku jonów wodorowych [H+] do wodorotlenowych [OH–]. Kwaśny odczyn jest uzależniony od dominacji w roztworze glebowym zdysocjowanych jonów wodorowych, jeśli dominują jony wodorotlenowe to odczyn jest zasadowy. Najkorzystniejsza jest równowaga między nimi, prowadzi ona do odczynu obojętnego. Stosowana w Polsce klasyfikacja gleb wg pH oznaczanego w wodzie:
Aby przebieg procesów metabolicznych u roślin był odpowiedni należy zachować równowagę pomiędzy anionami a kationami (z wyjątkiem wodoru). Rośliny każdego gatunku dążą do utrzymania stałego poziomu zawartości kationów. Niedostatek jednego z jonów równoważą pobieraniem w przybliżeniu równoważną ilością innego jonu, np. metali ciężkich. W glebach silnie kwaśnych dostateczne zaopatrzenie w kationy staje się niemożliwe, co skutkuje obniżeniem się plonu. Odczyn gleby wywiera wpływ na rozpuszczalność związków mineralnych w roztworze glebowym, co pociąga za sobą stopień przyswajalności przez roślinę składników np. z zastosowanych nawozów mineralnych. Najbardziej odpowiednim pH dla rozpuszczania związków mineralnych jest 6,0 – 7,0.
Wapnowanie i utrzymanie odpowiedniego pH jest konieczne w celu utrzymania aktywności biologicznej podłoża i dobrej przyswajalności składników pokarmowych.
Bakterie wiążące azot z powietrza w środowisku kwaśnym stają się mniej aktywne. Kwas fosforowy (fosforan żelazawy i glinowy) jest związkiem trudno dostępnym, a pod wpływem wapnia przechodzi w łatwo dostępne formy fosforanu wapniowego. Przyswajalność magnezu, potasu i siarki współgra z dobrze dobraną ilością wapnia.
Zakwaszenie gleby, które zawsze występuje ze wzrostem stężenia jonów glinu i jego aktywnością, jest czynnikiem determinującym plonowanie roślin. Pobieranie przez rośliny glinu przy pH niższym niż 5,5 blokuje pobieranie kationów zasadowych. Uwalnianie się toksycznego glinu skutkuje redukcją systemu korzeniowego, przez który rośliny pobierają składniki mineralne. Efektem jest znaczne obniżenie się jakości i ilości plonu, co odczuje każdy producent rolny. Całkowite wyeliminowanie procesu zakwaszenia nie jest możliwe, ale systematyczne zabiegi wapnowania przynoszą wymierne korzyści w kondycji pól i kieszeni.
Opracowanie: Agata Żmuda
Na podstawie:
Filipek T., Badora A. 1999. Oddziaływanie nawożenia na kwasowość gleby. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 64: 81-88
Filipek T., Fotyma M., Lipiński W. 2006. Stan, przyczyny i skutki zakwaszenia gleb ornych w Polsce. Zakład żywienia i nawożenia IUNG. Piławy. 2:7-38.
Filipek T., Skowrońska M. 2013. Aktualnie dominujące przyczyny oraz skutki zakwaszenia gleb użytkowych rolniczo w Polsce. Acta Agrophysica, 20(2): 283-294.
Zawartka L., Huszcza – Ciłkowska G. 1989. Wpływ nawożenia i wapnowania na zawartość oraz wymywanie różnych form fosforu i potasu w glebie. Pamiętniki gleboznawcze, T. XL 1: 165-177.
Grzebisz W. 2008. Nawożenie roślin uprawnych. Podstawy nawożenia. cz. I, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Poznań.
Grzebisz W. 2009. Nawożenie roślin uprawnych. Nawozy i systemy nawożenia. cz. II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Poznań.
Na stan zakwaszenia gleb, w dużym stopniu ma wpływ działalność człowieka. Powinniśmy wziąć za to zjawisko odpowiedzialność i przyczynić się do przywrócenia odpowiedniego pH gleb, z których korzystamy. Program rekultywacyjnego wapnowania gleb, ma za zadanie podnieść w krótkim odstępie czasu odczyn gleb, najbardziej narażonych na ograniczenie swoich funkcji, czyli gleb o odczynie niższym niż 4,8.
Rzadko zadajemy sobie to pytanie. A warto! Wiedza w pigułce tylko u nas. Tomek krótko opowiada o tym dlaczego większość gleb w Polsce ma kwaśny odczyn, i o tym jak nasza działalność wpływa na tą sytuację. Zapraszamy.
Czemu wapnowanie to podstawowy zabieg? Pomijanie jego to wielki błąd- najważniejsze fakty w 3min. opowiada Ania. Dlaczego wapnowanie to podstawa żyzności gleby, utrzymania wilgoci, przyswajania nawozów mineralnych, top 2 wielkości plonów? Nie pomiń tego odcinka!